گلیم بافتی بدون پرز است که بر اساس سیستم دو نخی، بدون روکش یا ساده بافته می شود. ویژگی که گلیم را از فرش متمایز می کند این است که نقش و رویه گلیم مانند فرش از حلقه هایی که یکی یکی روی تارها انداخته می شود تشکیل نمی شود. گلیم با گلوله های پود رنگی یا شاتل هایی بافته می شود که دائماً بین تارها حرکت می کنند. به این ترتیب سطح گلیم ظاهر نازک و صاف خود را پیدا می کند و هیچ فرقی بین رویه و پشت ندارد. نقوش گلیم به دلیل تکنیک بافت، هندسی است. این نقوش با تفسیر اشکال موجود در طبیعت توسط بافنده و تطبیق آنها با محصول ایجاد می شود. به این فرآیند تفسیر و شخصی‌سازی «سبک‌سازی» نیز می‌گویند. این نقوش که می‌توانیم آنها را نوعی «وسیله خوداظهاری» برای بافنده بدانیم، به مرور زمان از ویژگی‌های بیانی خود فاصله گرفته و با مناطق خاصی یکی شده‌اند.
هر گلیم بر اساس منطقه ای که در آن تولید می شود، ویژگی های مخصوص خود را دارد و با کمی دقت و توجه نسبت به نقش و مواد اولیه هر گلیم می توانیم آن ها را دسته بندی کنیم. نمونه های معروف گلیم ایرانی به صورت کلی در ادامه آورده شده اند.
-
گلیم قشقایی
گلیم قشقایی از معروف ترین گلیم های ایران است. در بین گلیم های دست بافت، به طورقطع می توان گلیم قشقایی را از مشهورترین گزینه ها معرفی کرد. دلیل مشهورشدن گلیم قشقایی، تنوع و استفاده از طرح و رنگ های متفاوت است. گلیم قشقایی معمولاً در هنگام کوچ کردن بافته می شود و باتوجه به تنوع بالای مناظر اطراف بافنده زیبایی خاص و تنوع زیادی دارد. در نهایت طرح بافنده نتیجه خاص و زیبایی خواهد داشت. ظرافت پشم، قدرت درخشندگی رنگ ها، طرح های هندسی منحصربه فرد، استفاده از طرح های حیوانات مثل بز و طاووس از مهم ترین و مشخصات گلیم های قشقایی است.
-
گلیم شاهسونی
گلیم شاهسونی، ظریف ترین گلیم ایران است. از لحاظ معروفیت تنها گلیمی که می تواند با گلیم قشقایی رقابت کند، گلیم شاهسونی است. ایل شاهسون جزء بزرگ ترین ایل های ایران است و بافت گلیم در این ایل آن قدر است که گلیم های بافته شده توسط آن ها در دسته مهمی از گلیم ها قرار می گیرند. گلیم شاهسون گلیم بسیار ظریفی است که دارای طرح های حیواناتی مثل آهو، اسب و پرندگان بوده و با پشم خشک و زبر بافته می شود.
-
گلیم هرسین
در بین گلیم های که تابه حال بررسی کردیم، گلیم هرسین انعطاف پذیری بالاتری نسبت به گلیم های بالا دارد. بافنده های گلیم هرسین بسته به ذوق و قوه تخیل خود بسیاری از طرح ها و نقشه ها را روی گلیم اجرا می کنند.
هرسین یکی از مراکز اصلی بافت گلیم است. رنگ های استفاده شده در گلیم هرسین بیشتر خاکستری، سبز، سفید، قرمز و اخیراً سرخابی است. از ویژگی و مشخصات بارز این گلیم پر بودن حاشیه ها و زمینه با طرح های بسیار متفاوت و متنوع است، تا جایی که به ندرت می توان جای خالی در این گلیم پیدا کرد.
-
گلیم بلوچ
به خاطر شرایط محیطی و آب وهوایی این منطقه همواره مردم آن تلاش می کنند که آرزوی داشتن منابع آبی و مراتع را در طرح های خود نشان دهند. به خاطر همین گلیم های بلوچ سرشار از طرح های راه راه هستند. به طورکلی رنگ هایی که در گلیم و صنایع دستی در این منطقه به کار می روند رنگ های جگری، قرمز تیره، شتری و آبی تیره بوده که با رنگ شادی مثل سبز، زرد و قرمز ترکیب می شوند.
-
گلیم خمسه یا فارس
در استان فارس بعد از گلیم قشقایی که بیشترین حجم بافت و تولید را دارد، گلیم های دیگری نیز وجود دارد که معروف ترین آن ها گلیم خمسه یا فارس است. این گلیم برگرفته از پنج قوم شیرازی است. در گلیم خمسه استفاده از رنگ هایی که زیبای خاصی دارند در اولویت است و زمینه طرحی که بافته می شود بیشتر تیره است. روی آن نیز ستاره هایی به صورت مورب به شکل لوزی های درهم بافته می شود.
-
گلیم لری
گلیم لری یکی از باکیفیت ترین گلیم های دست بافت است که بیشتر برای نگهداری وسایل و بافت خورجین استفاده شده و بیشتر در طیف رنگ های قرمز تیره و قهوه ای کار می شود.
-
گلیم زرند
گلیم زرند توسط قوم های ترک و ترک زبان شاهسون به صورت چاک دار بافته می شود که اصولاً دارای اندازه ای دراز، باریک و درعین حال محکم هستند.
فرایند آموزش بافت گلیم
- باتوجه به علاقه مندی افراد به این رشته هنری و افزایش طرف داران آن، دوره آموزش گلیم بافی در آموزشگاه پایتخت ارائه می شود. فرایند آموزشی در این دوره به صورت زیر است:
- در آموزش صفر تا صد بافت گلیم با مهارت های مهم و کاربردی بازار کار گلیم بافی آشنا می شوید. در ابتدا نکات مهمی مثل رعایت بهداشت در کارگاه و ایمنی کارگاه به شما آموزش داده می شود.
- در مرحله بعد درباره ابزار، تجهیزات و مواد اولیه موردنیاز گلیم بافی اطلاعاتی کسب می کنید و می توانید بر اساس این اطلاعات دار گلیم بافی خود ببافید. طراحی و بافت گلیم بافی بر اساس منطقه ای که در آن زندگی می کنید، صورت می گیرد.
- پس از مرحله آشنایی با طراحی گلیم ها و رنگ بندی آن ها آشنا خواهید شد تا بتوانید بافت گلیم را با روش های جدید و مدرن که پودگذاری و پودپیچی می شوند انجام دهید.
- در ادامه مشکلاتی که در بافت گلیم رایج است توضیح داده شده و نحوه برطرف کردن آن ها به شما آموزش داده می شود. همچنین نکات بسیار مهمی در مورد نوع بسته بندی، بازاریابی و فروش محصولات گلیمی به نحوه احسن در اختیار شما قرار خواهد گرفت.
- در مرحله آخر کارآموزان در این دوره به صورت کاملاً عملی به بافت گلیم مشغول خواهند شد و با گرفتن مدرک فنی حرفه ای می توانند کسب وکار خود را راه اندازی کنند.
بصورت کلی آموزش گلیم بافی شامل سرفصل های شناخت انواع نخ، تهیه مواد اولیه و آماده سازی دار و ابزار گلیم بافی ، آماده سازی دار جهت بافت ، طراحی و رنگ بندی گلیم ، آشنایی با طرح های گلیم مناطق مختلف ایران، آموزش نقشه خوانی طرح های گلیم، بافت گلیم به شیوه پودگذاری، بافت گلیم به شیوه پودپیچی ، رفع معایب گلیم حین بافت، انجام عملیات بافت و کارهای نهایی طرح بافت می باشد.
دوره گلیم بافی برای
- افرادی که می خواهند از صفر تا صد با انواع گلیم آشنا شوند مفید است.
- افرادی که هیچ آشنایی با گلیم بافی ندارند و می خواهند در آن حرفه ای و کاربلد شوند.
- افرادی که با فعالیت گلیم بافی آشنا بوده اما نیاز به مدرک فنی حرفه ای معتبر برای کسب و کارشان دارند.
- افرادی که قصد دارند با هزینه کم گلیم بافی آموزش دیده و به بازار این هنر وارد شوند.
- و تمام کسانی که به بافت گلیم و صنایع دستی علاقه مند هستند.
مناسب است.